منبت کاری به صورت کنده کاری روی چوب اجرا می‌شود، هنر منبت کاری از جمله صنایع دستی است که در ایران سابقه‌ی دیرینه ای دارد، در این هنر نقش‌ها به صورت نقش برجسته روی زمینه کار قرار می‌گیرند. هنرمندان منبت کار از گروه درودگران هستند، درودگری یا نجاری حرفه‌ای در صنعت و زیرگروه نخستین صنایع چوب است، درودگری فنی کهن است و انسان از ابتدای شهرنشینی به درودگری و نجاری می‌پرداخته است.
شهر قم به دلیل نزدیکی به پایتخت یکی از عمده‌ترین مراکز منبت کاری در ایران است که کارگاه‌های فراوانی مربوط به این هنر اصیل را در خود جای داده است. هنرمندان قمی بیشتر در تولید و طراحی منبت کاری اشیای تزیینی و تشریفاتی همچون منبت کاری مبل‌های استیل فعالیت دارند. منبت کاران قمی در هنر خود عمدتا از نقوش اصیل که شامل طرح‌های اسلیمی و ختایی یا گل و بوته است، استفاده می‌کنند.
صدری، پیشکسوت صنعت چوب قم می گوید : درودگری یا همان نجاری از پدر و پدربزرگ و اجدادم به ما ارث رسیده است. پنجاه سال است که در زمینه صنایع چوبی فعالیت کرده ام از پلکان و کرسی و در گرفته تا مبل و میز و صندلی و انواع و اقسام وسایل چوبی ساخته ام. پدر بنده استادهایی داشت که هر یک بیش از 100 سال در منبت و صنایع چوب فعال بودند و منبت‌های که اکنون نیز طراحی می‌شود، ذوق و قریحه اساتید این حرفه است است که قدمت زیادی دارد.
وی ادامه می دهد : کار منبت را روی چوب گردو جواب می‌دهد تا ماندگاری آن نیز بالا باشد اما ارسی‌هایی که ساخته می‌شود باید حتما از چنار باشد و نمی‌شود از چیز دیگری ساخت. صدری در ادامه گفت: منبت‌کاری با چوب از ظریف‌ترین صنایع دستی است که هنرمندان با حوصله و با مواد اولیه ارزان و ساده، محصولاتی با ارزش خلق می‌کنند. کار منبت کاری بسیار کار ظریف است هنرمندانی که با چند قلم و اسکنه ای فلزی ذهنیات خود را با خطوط کوفی، نقوش اسلیمی، ختایی و گل و مرغ و ... روی چوب کنده کاری می‌کنند.
وی تصریح کرد : کار دوردگری در قم با سابقه ای طولانی گذشته پر فراز و نشیبی داشت که امروز به برکت انقلاب اسلامی به جایگاه ارزنده خود رسیده است که توانسته ایم در کشور و در خارج از کشور مطرح شویم.
این پیشکسوت عرصه صنعت چوب در خصوص منبت کاری روی مبلمان بیان کرد: صنعت مبلمان از جمله کالاهای لوکس است و هنر دست هنرمندان قمی است که به کار صنعت مبلمان جلوه و شکوه داده است.
هنر منبت کاری
سری به یکی از کارگاه‌های منبت کاری برای صنعت مبلمان در استان قم زدیم تا از نزدیک با این حرفه آشنا شویم.
محمدی، طراح قمی می گوید : در گذشته‌های دور کار منبت با دست انجام می‌شد، اما امروزه با پیشرفت این حرفه و ماشینی شدن کارها برای تولید بیشتر و بالا رفتن سرعت در کار ابتدا طرح بر روی چوب کشیده می‌شود و بعد طرح با برش زدن جدا می‌شود و از آن اسکن به عمل می‌آید و زیر دستگاه سی ان سی می‌رود و برنامه به دستگاه داده می‌شود.
این هنرمند در ادامه عنوان کرده از آن جایی که در گذشته این حرفه با دست انجام می‌شده هنوز هم با وجود دستگاه‌ها برای آن که کار مرده نشان داده نشود بعد از کار با دستگاه، ظرافت کاری با دست نیز روی اثر انجام می‌شود. نقش هنرمندانه که انجام گرفت و کار روح و جان یافت نوبت اتصال است، اسکلت خام که آماده شد مرحله‌ی بعد کار رنگرزی است که در کارگاهی دیگر در چند مرحله انجام می‌شود و مرحله نهایی که دوخت و دوز در آن نقش مهمی را در آن ایفا می‌کند.
بعد از یک روز کاری سخت در صنعت چوب برای مبلمان سازی، زحمات به ثمر نشسته و حالا این مشتری‌ها هستند که باید انتخاب کنند،کیفیت و قیمت مناسب مبل قم باعث شده، مشتریان زیادی از شهرهای مختلف برای خرید مبل به قم بیایند. شوکت هنر منبت کار قمی در صنعت مبلمان انکار ناشدنی است چرا که نقش بستن هنر هنرمند قمی بر تنه‌ی درخت امروز در دنیا نیز مطرح شده است.
صفایی، رئیس اتحادیه درودگران قم با بیان این که صنعت مبلمان نخستین صنعت تولیدی استان را به خود اختصاص داده می گوید : اتحادیه درودگران استان قم فعالیت خود را در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی از سال 1361 آغاز کرده هم اکنون با حدود چهار هزار واحد عضو در حوزه‌های تولید محصولات چوبی، رنگ کاری، رویه کوبی و منبت کاری بزرگترین صنف استان قم است.
وی افزود : حدود 70 درصد واحدهای فعال در صنعت چوب استان قم در عرصه تولید به خصوص مبلمان فعالیت می‌کنند، بین ۲۰ تا ۳۰ درصد از چوبی که در مبلمان سازی قم استفاده می‌شود وارداتی و عمده آن نیز از گرجستان است.
صفایی بیان کرد: کیفیت چوب ایران در سطح بسیار بالایی است اما در هرحال باید از جنگل‌ها به‌عنوان منابع ملی محافظت شود و تا جایی که می‌توان باید برنامه‌ای را تدوین کرد تا چوب مورد استفاده از خارج کشور تامین شود. وی درباره جنس مبلمان تولید شده در قم عنوان کرد: عمده جنس از چوب‌های جنگلی باکیفیت بالا و برخی از تولیدات نیز که در سطح کیفی پایین‌تری قرار دارند از چوب‌های باغی و متفرقه تولید می‌شوند.
منبت کاری در قم
قم دومین قطب تولید فرآورده های چوبی
فراورده‌های چوبی استان به دلیل ظریف کاری‌ها و منبت‌هایی که دارد می‌تواند مورد توجه جهانی قرار بگیرد. هنر چوب در قم از زمان صفویه مطرح بوده و در سال ۱۳۲۸ شمسی راسته نجاران و درب و پنجره سازان در بازار کهنه زبانزده بوده است.
در حال حاضر یک بازار حداقل ۲۸۰ میلیون نفری در حوزه منطقه خلیج فارس وجود دارد که می‌توانند خریدار محصولات هنری- فرهنگی استان باشند. صنایع چوب استان قم توانایی رشد و توسعه در حوزه فروش و صادرات را دارد.
منبت کاری
اشتغالزایی برای 20هزار نفر در صنعت چوب قم
رئیس اتحادیه درودگران قم با بیان این که قم در تولید مبلمان با نقش منبت و تمام چوب حرف اول را در کشور می‌زند، گفت : استان قم دومین قطب صنعت مبلمان در ایران است که نزدیک به ۹۵ درصد از تولیدات این استان به شهرهای مختلف صادر می‌شود.
صفایی اشتغال 20 هزار نفر به صورت مستقیم در صنعت چوب استان قم را نشان از ظرفیت‌های مهم این صنعت دانست و افزود: تهران، مشهد، اردبیل، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی از جمله مراکز عمده صادرات مبل قم است. رئیس اتحادیه درودگران قم، تولید مبلمان با نقش منبت را از جمله تولیدات سنتی قم عنوان کرد و گفت: نقش منبت در تولیدات مبلمان استان قم چشمگیر است و تولید مبل تمام منبت نیز از دیگر تولیدات عمده و مخصوص این استان است. وی با تأکید بر اینکه هنر منبت‌کار قم در هیچ کجای دنیا نظیر ندارد، گفت: کشوری مانند روسیه نوعی چوب به نام ساسنا به کشور وارد می‌کند اما هیچ فراورده چوبی به خارج از کشور صادر نمی‌شود.
منبت
وقتی صنعت چوب قم به اقتصاد مقاومتی معنا می‌بخشد
سیجانی سرپرست صنعت معدن و تجارت قم، صنعت چوب قم را مصداق اقتصاد مقاومتی در استان دانست و گفت: این صنعت که به تنهایی 40 درصد از سهم صنعت مبلمان کشور را به خود اختصاص داده یکی از مولفه‌های مهم توسعه اقتصادی استان است.
وی عرصه تولید را عرصه بالندگی و توسعه اقتصادی دانست و افزود: با وجود تمام اقدام‌های صورت گرفته هنوز به شرایط قابل قبولی در زمینه گسترش بسترهای توسعه اقتصادی و صادراتی نرسیده ایم که رسیدن به این هدف گذاری نیازمند برنامه ریزی، آماده سازی زیرساخت‌ها و بسترها توسط دولت و نیز همکاری و تلاش بیشتر تولیدکنندگان است.
منبت مبل
رشد سه برابری صادرات مبلمان و صنعت چوب قم
سیجانی ظرفیت صنعت چوب قم را بسیار قوی و قابل اتکا دانست و تاکید کرد: اگر چه ارزش صادرات مبلمان و صنعت چوب قم نسبت به سال گذشته رشد سه برابری داشته ولی رقم 75 هزار دلاری صادرات مبلمان قم برای امسال، رقم مناسبی با توجه به ظرفیت‌های صنعت چوب قم نیست.
سرپرست سازمان صنعت معدن و تجارت قم با اشاره به اقدام‌های صورت گرفته برای بازاریابی فروش محصولات تولید داخل در کشورهای منطقه گفت: در راستای بازاریابی و شناسایی ظرفیت‌های صادراتی به عراق، نیمه اول دی ماه امسال دفتر توسعه صادرات استان قم در شهر نجف کشور عراق گشایش یافت که این امر کمک بسیاری در جهت تسهیل بازاریابی و توسعه صادرات به این کشور خواهد کرد.
وی ادامه داد: تقویت بنیه فنی و علمی، شناسایی بازارهای هدف و نیز به روز کردن صنایع، طرح‌ها و اولویت‌ها لازمه ورود به بازار هدف کشورهای منطقه است.
نمونه منبت
فعالیت ۱۲۰۰ کارگاه صنعت منبت در قم
نزدیک به نیمی از کارگاه‌های چوب استان قم در رشته منبت چوب هستند که کارگاه‌های فعال در رشته منبت استان قم بعد از استان همدان حائز رتبه دوم کشوری است. برخی از کارگاه‌ها نیز که قدرت مالی و تولیدی دارند عرصه کامل تولید چوب را خودشان به عهده می‌گیرند،در زمینه صنعت منبت چوب بیش از 1200 کارگاه در سطح استان قم فعال هستند که در هر کارگاهی سه الی چهار نفر فعالیت می‌کنند. هنرمندان قم در شاخه‌های مختلف صنایع دستی چوب از جمله منبت، معرق، مشبک، خراطی و سازهای سنتی در سطح کشور شاخص هستند.
صدور 10 کانتینر از تولیدات صنایع چوب قم به کشورهای منطقه
طیبی نژاد،مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان قم در گفتگو با خبرنگارگروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از قم؛گفت: 40 تا 60 درصد تولیدات صنعت چوب کشور در قم انجام می‌شود که با تلاش‌های صورت گرفته در سال‌های گذشته راه بازارهای بین المللی در حال هموار شدن است.
وی افزود: از ابتدای امسال، 10 کانتینر از تولیدات صنعت چوب و مبلمان قم از مبادی رسمی گمرکی استان به کشورهای منطقه صادر شده است که این امر مایه دل گرمی برای توسعه صادرات استان است.
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی قم تاکید کرد: راهبرد ما در صنعت چوب و مبلمان قم برای سال آینده، حضور فعال در بازارها و نمایشگاه‌های پنج کشور منطقه با بیشترین ظرفیت استقبال از محصولات تولیدی است.
وی افزود: تولید کنندگانی که به صورت گروهی اقدام به صادرات نمایند، مورد حمایت قرار می‌گیرند، ضمن این که تمهیدات لازم برای حمایت از تولیدکنندگان صنعت چوب قم برای حضور در نمایشگاه‌های بین المللی ایجاد شده است.
منبت مبل
نخستین شهرک تخصصی صنعت چوب و مبلمان کشور در قم
طیبی نژاد، شهرک صنعتی ثامن الائمه قم را اولین شهرک تخصصی صنعت چوب و مبلمان در کشور دانست و افزود: این شهرک که از سال 91 فعالیت خود را آغاز کرده امروز از زیرساخت‌های مناسبی برخورد است که تجهیز این شهرک به ایستگاه آتش نشانی و سیستم اطفاء حریق،نشان دهنده اهتمام مسئولان استان برای توسعه زیرساخت‌های این شهرک است.
وی، معافیت مالیاتی هفت ساله را یکی از مزیت‌های استقرار واحدهای تولیدی در این شهرک اعلام کرد و گفت: حضور در شهرک صنعتی ثامن الائمه علاوه بر مزیت معافیت مالیاتی موجب افزایش بهره وری، کاهش هزینه‌ها و در نتیجه توسعه بیشتر اقتصادی در حوزه تولید می‌شود.
شهرک صنعتی درودگران قم
راه اندازی رشته صنایع چوب و تولید مبلمان برای نخستین بار در قم
شهر قم جایگاهی ویژه در صنعت چوب و تولید مبلمان دارد و استادکاران مجربی در این زمینه در حال فعالیت هستند، به همین منظور رشته صنایع چوب و تولید مبلمان در مقطع کاردانی در دانشگاه جامع علمی کاربردی ، برای نخستین بار در استان قم راه اندازی شده است،و از استادکارانی که دارای مدرک دیپلم بوده و در سایت سازمان سنجش ثبت نام کردند اقدام به جذب دانشجو شد. تولید کنندگان قم با آشنایی با علوم روز بازاریابی، انجام تحقیقات و برآورده کردن مطالبات مشتریان و سلایق مختلف در کشورهای منطقه می‌توانند برای حفظ بازارها گام بردارند.
با تاسیس اتحادیه درودگران در اوایل انقلاب صنعت چوب قم به جایگاه روشنی در کشور و در منطقه رسیده است،هنری که با ماشینی شدن روز به روز گسترش بیشتری یافته، و امروز می‌توان به وضوح شوکت هنر منبت کاران قمی را بر صنعت مبلمان کشور دید و به آن مباهات کرد، برای ترسیم چشم اندازهای روشن‌تر این حرفه باید دیدگاهمان را بیشتر به سمت صادرات معطوف کرد، چراکه موجب رونق بیشتر تولیدات صنعت چوب و مبلمان استان قم می‌شود.
منبع :