عوامل موثر بر کاهش ضایعات چوب در ساخت مبل استیل

همانطور که قبلا نیز اشاره شده است يكی از پر طرفدارترين انواع مبلمان پذیرایی، مبلمان استيل است كه هر روزه به مشتريان و طرحهای جديد آن افزوده می شود. مبلمان استیل امروزه در انواع و مواد مختلف با مصرف چوب زیاد ساخته و به مصرف کننده ارایه می شود. بطوریکه بخش قابل توجهی از هزينه تمام شده ساخت مبلمان استیل مربوط به چوب آن است. از طرفی حفظ منابع چوبی كشور به لحاظ صنعتی و زيست محيطی ارزشمند و جلوگيری از خروج ارز برای واردات چوب نيز از اهميت بسیار زيادی برخوردار است. بنابراين هر عاملی كه در حفظ منابع چوبی موثر باشد مورد استقبال قرار می گيرد.

حرفه درودگری و نجاری در استان قم از قدمت زیادی برخوردار بوده اما سابقه تولید مبلمان در این شهر قدمتی 50 ساله دارد. نزدیکی به پایتخت و دسترسی به منابع چوبی استانهای اطراف، وجود نيروی انسانی مهاجر به اين شهر و همچنين نیروی انسانی ماهر و آب و هوای گرم و خشک که مناسب این حرفه می باشد از عمده دلایل رونق تولید مبلمان و شکل گیری این خوشه صنعتی در استان قم است.

در این پژوهش از روش تحليل سلسله مراتبی که يك روش تصميم گيری گروهی است استفاده شد و هدف از انجام آن شناسایی شاخص های موثر و ارایه راهکار بمنظور بهینه سازی مصرف چوب در ساخت مبلمان استیل در استان قم بوده است. به این ترتیب پس از بررسی ها و مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته و پژوهش های افراد دیگر و همچنین مصاحبه با افراد متخصص و تولیدکنندگان مبلمان استیل، 23 شاخص شناسایی و به چهار گروه اصلی تقسیم شد و توسط پرسشنامه به افراد متخصص و توليد‌كنندگان مبلمان استيل ارایه شد. پس از دریافت پرسشنامه ها جهت مقایسه دو به دوی این شاخصها و زیرشاخص ها با یکدیگر به منظور اولویت بندی و تعیین درجه اهمیت هر یک از آنها، پرسشنامه های طرح و بین 28 نفر از تولیدکنندگان مبلمان و متخصصان با تجربه در صنعت مبلمان چوبی توزیع شد.

پس از دریافت پرسشنامه ها با استفاده از نرم افزار اکسپرت چویس پردازش و ارزش وزنی هر یک از شاخص ها و زیرشاخص ها تعیین شد. با توجه به مشکلات موجود در صنعت مبلمان در رابطه با مواد اوليه گزینه ها و راهکارهایی با استفاده از مطالعات انجام شده ارایه شد. برای تعیین وزن و اولویت بندی گزینه ها نسبت به شاخص ها پرسشنامه دوم طرح و به تولیدکنندگان و صاحبنظران صنعت مبلمان ارایه شد. شاخص های مورد استفاده در این تحقیق شامل طراحی، مواد اولیه، منابع انسانی و فنی بوده، و استفاده از نیروهای متخصص، استفاده از تکنولوژی های مدرن، تامین مواد اولیه مناسب، استفاده از تجارب کشورهای پیشرفته، حمایت مالی بخش خصوصی از تولیدکنندگان و ایجاد خلاقیت در تولید از جمله راهکارهای ارایه شده برای دستیابی به هدف مورد نظر هستند.

نتایج و بحث

براساس نتایج ارایه شده، شاخص طراحی و به دنبال آن شاخص منابع انسانی در بالاترین اولویت قرار گرفته اند و این نشان از اهمیت بالای زیرشاخص های این دو گروه از شاخص ها در بهينه سازی مصرف چوب در ساخت مبلمان استيل دارد. اولویت بندی نهایی زیرشاخص های شناسایی شده موثر بر بهينه سازی مصرف چوب در ساخت مبلمان استيل نشان داد، ارگونومی و به دنبال آن سبك، آموزشهای مهارتی، منبت و غیره در بالاترین اولویت قرار گرفته اند. در اولویت بندی راهکارها بر اساس هر شاخص، استفاده از مدیران متخصص در بالاترین اولویت قرار گرفت و به دنبال آن استفاده از تكنولوژی مدرن، تامين مواد اوليه، استفاده از تجارب كشورهای پيشرفته، حمايت مالی بخش خصوصی از توليدكننده و ايجاد خلاقيت در توليد در اولویت های دوم تا ششم قرار گرفتند. از آنجايی كه طراحی نقش بسیار مهمی را در توليد مبلمان بازی می کند بنابراين توجه به آن از اهميت بسیار بالایی برخوردار است. پس بهتر است به جای آنکه ابتدا مبلمان را طراحی و سپس فاکتورهای پایداری را برای آن تعریف کنیم از همان ابتدا محصول را بر اساس شاخص های از پایداری طراحی کرده و وارد پروسه تولید کنیم. این مفهوم شامل موضوعات درهم تنیده و وابسته فراوان مانند بهینه سازی انتخاب مواد، افزایش عمر مفید محصول، کاهش ضایعات و انتشار مواد فرار آلی و غیره می باشد که نتیجه آن تولید مبلمانی با حداقل تاثیرات منفی زیست محیطی می باشد.

به این ترتیب استفاده از طراحی پایدار مبلمان می تواند ما را در امر كاهش مصرف چوب و ضايعات کمک کند. با توجه به تاثير طراحی در توليد مي توان با برنامه ريزی روی عوامل موثر در طراحی همچون رعايت استانداردها، انتخاب سبك‌های مناسب فرهنگ ايرانی، طراحی مبلمان در جهت كاهش مصرف چوب و ايجاد سبك مطلوب، استفاده از منبتهای ريز، ساخت مبلمان كم منبت و طراحی منبت مناسب جهت كاهش مصرف چوب همچنين انتخاب اتصال مناسب جهت مونتاژ كار به گونه ای كه ميزان ضايعات آن كم باشد سهم بزرگی در بهينه سازی مصرف چوب در ساخت مبلمان استيل داشت. اما شاخص منابع انسانی در اولويت دوم قرار گرفت. امروزه نیروی انسانی ماهر و متخصص، بزرگترین دارایی و سرمایه اصلی یک جامعه به شمار می آید.

آموزش از یک سو، توانایی ها و مهارت های نیروی انسانی را ارتقا بخشیده و در شکوفا ساختن استعدادها نقش موثری دارد و از سوی دیگر، نیروی کار را برای استفاده بهتر از تکنولوژی برتر تولید، آماده و مهیا ساخته و بدین ترتیب موجب افزایش قدرت تولید و نیز بازدهی کار افراد می شود. يكی از عواملی كه تاثير زيادی بر بهره وری داشته و مي تواند در بهبود آن نقش مهمی را ايفا كند آموزش نيروی انسانی است. تكنيك‌های نو و طرح های جديد بهبود بهره وری نمی تواند بدون نيروی انسانی آموزش ديده در تمام سطوح سازمان به طور موثر ايجاد و به كارگرفته شود.

بنابراين مي توان نتيجه گرفت كه استفاده از نيروی متخصص با تحصيلات آكادميك و آموزش كاركنان صنعت مبلمان در حين كار، جهت به روز شدن كاركنان و هماهنگی آنها با دستگاه های جديد و بالاتر بردن سطح علمی آنها مي تواند خلاقيت و نوآوری كاركنان را شكوفا كرده و سبب شود تا كارگران با برنامه مناسب در جهت كاهش مصرف چوب در ساخت مبلمان استيل و به كار بردن مهارتها و آموزش هایی كه ديده اند چوب كمتری را تبديل به ضایعات كرده و از چوب به صورتی كامل استفاده كنند. از طرفی شاخص مواد اوليه در اولويت سوم قرار گرفته است. تامین به موقع و مناسب انواع مواد اولیه مورد نیاز در صنعت مبلمان چوبی و امکان استفاده از مواد اولیه متنوع و جدید با حفظ پارامترهای مناسب کیفی، باعث تداوم تولید باکیفیت در واحد محصول نهایی شده و در نهایت با توجه به کاهش انواع ضایعات به بهره وری مناسب تولید می انجامد.

امروزه صنایع چوب و کاغذ کشور با مشکلات متعددی روبروست که یکی از مهمترین آنها کمبود مواد اولیه و فرسودگی ماشین آلات است. انتخاب مواد اوليه مناسب از نظر كيفيت چوب، گونه چوبی در دسترس و جرم مخصوص مناسب كه ضايعات آن حداقل باشد، چوب هایی كه به درستی خشك شده باشند و در هنگام خشك شدن دچار معايب چوبی نشده باشند و انتخاب جهت برش مناسب بر كاهش مصرف چوب در ساخت مبلمان استيل و بهينه سازی مصرف چوب بسيار تاثیرگذار بوده و مي توان با رعايت اين شاخص ها چوب مصرفی در ساخت مبلمان را كاهش داد.

شاخص فنی نیز در اولويت چهارم قرار گرفته است. صنایع چوب و کاغذ کشور برای افزایش رقابت با کالاهای خارجی به ماشین آلات مدرن و جدید نیاز دارد. بنابراين استفاده از ماشين آلات مدرن و جديد با دقت كار بالا همچنين انتخاب نوع ماشين مناسب همراه با كارگرانی كار آزموده و ماهر مي تواند در كنار افزايش بازده در كاهش مصرف چوب در ساخت مبلمان استيل موثر باشد. مبلمان چوبی در ایران عمدتا با روشهای سنتی و ماشین آلات قدیمی که معمولا هزینه برتر، کاربرتر، انرژی برتر و همچنین همراه با ایجاد ضایعات فراوان است تولید می شود، بنابراین دارای بار زیست محیطی بالایی به ازای هر واحد تولید مبلمان می باشد. در واقع مبلمان باید بدون آسیب رساندن به محیط زیست و انسان، استفاده حداقل از منابع طبیعی بدون ایجاد ضایعات و با در نظر گرفتن نیاز و خواسته های مشتری تولید شود. 

در میان زیرشاخص های موثر بر بهينه سازی مصرف چوب در ساخت مبلمان استيل، شاخص ارگونومی با بالاترین ارزش وزنی، در اولویتی بالاتر نسبت به سایر شاخص ها قرار گرفت. شاخص های سبك، آموزشهای مهارتی و منبت به ترتیب در اولویتهای بعدی قرار گرفته اند.

استفاده از نیروی متخصص مناسب ترین راهکار برای بهينه سازی مصرف چوب در ساخت مبلمان استيل می باشد، تكنولوژی مدرن، تامين مواد اوليه، استفاده از تجارب كشورهای پيشرفته، حمايت مالی بخش خصوصی از توليد‌كننده و ايجاد خلاقيت در توليد در اولویتهای دوم تا ششم قرار گرفته اند.

امروز به اعتقاد همه صاحبنظران و متخصصان، آموزش و فراگيری علوم كسب مهارتهای لازم در زمينه های تخصصی به عنوان يك ضرورت اجتناب ناپذير اجتماعی از اهميت و جايگاه ويژه ای در امر توسعه كلان برخوردار است. گرچه در شرایط کنونی هر ساله تقریبا 1000 دانشجوی رشته صنایع چوب و مبلمان در مقاطع مختلف تحصیلی در مراکز آموزش عالی دولتی و غیردولتی پذیرش می شوند اما به دلیل نارضایتی صنعتگران از سطح کیفی و تخصصی خروجی های آموزشی و پژوهش بخش دانشگاهی، همه آنها جذب بازار کار نمی شوند. حال اگر ارتباطی منطقی بین بخشهای صنعتی و دانشگاهی ایجاد شود، زمینه استفاده از دانش و امکانات آموزش و پژوهشی دانشگاهها و تجربیات و امکانات موجود در بخش صنعت فراهم و بدین ترتیب، ارتقا و توسعه صنعت مبلمان با تربیت نیروی انسانی متخصص و مورد نیاز تضمین می شود.

دانش فنی و تکنولوژی تولید در صنعت مبلمان برحسب گروه و نوع محصولات متفاوت است. در مبلمان خانگی طراحی و تکنولوژی تولید تابعی از ذوق و سلیقه افراد است. در حال حاضر بسیاری از تولیدکنندگان خارجی با استفاده از روشهای نوین ماشین کاری و خراطی نظیر استفاده از ماشینهای CNC ضمن افزایش کیفیت محصول، کمیت تولید در عملیات منبت کاری و خراطی را افزایش داده و محصولات ارزان تری را به بازارهای مختلف از جمله بازار ایران صادر می کنند. لذا تولیدکنندگان داخلی نیز باید ضمن تولیدات دستی و حفظ بازارهای خاص از تکنولوژی ها و روشهای نوین تولیدی نیز بهره جسته تا بتوانند محصولاتی اقتصادی و تجاری را نیز تولید و به بازارهای داخلی و خارجی عرضه کنند. بنابراين امروزه استفاده از تكنولوژی و ماشين آلات مدرن به دليل دقت كار بالا، سرعت و همچنين برنامه ريزی، مورد توجه تمامی كارگاه ها و كارخانه های صنایع چوب است. اگر كارخانجات به ماشين آلات و تكنولوژی های روز دنيا مجهز شوند علاوه بر افزايش راندمان می توان روی كاهش مصرف چوب و بهينه سازی آن حساب باز كرد. بنابراين با برنامه ريزی دقيق جهت كاهش مصرف چوب در هنگام استفاده از ماشين آلات و اپراتور مناسب هر ماشين می توان از چوب به طور كامل و بدون دورريز زياد استفاده كرد.

نتيجه گيری

 آگاهی مردم از بهره برداری صحيح از مبلمان دو برابر شده است به طوری كه در مطالعه حاضر رعايت ارگونومی در ساخت مبلمان از زيرشاخص های موثر بر توليد بهينه تشخيص داده شده است. تقليد و مهندسی معكوس كوركورانه بدون مطالعه باعث افزايش مصرف چوب خواهد شد، ضمن اینکه با کاهش مصرف چوب که بخش زیادی از قیمت تمام شده محصول را تشکیل می دهد قیمت فرآورده نهایی کاهش یافته و در رقابت با نمونه های وارداتی با استقبال بیشتری مواجه خواهد شد. توجه به شاخص سبك برای توليد مبلمان مطابق سليقه مشتری همچنين سبك‌سازی و كاهش مصرف چوب از نتايج اين بررسی می باشد.

در دنيای پيشرفته توليد مبلمان بهره مندی توليد از هنر و خلاقيت، تكنسين های ماهر و كادر تحصيل كرده از ديگر شاخص های موثر بر بهينه سازی مصرف چوب در توليد مبلمان می باشد كه مورد توجه صاحب نظران قرار گرفته است. به نظر می رسد صاحبنظران، موافق با منبت های موجود نيستند و تغيير و تحول در سبك منبت را بايد در دستور كار خود قرار دهند. بنابراين از آنجایی كه مصرف چوب در ساخت مبلمان استيل و ميزان ضايعات آن بالا است و همچنين با توجه به ارزش بالای چوب و کمبود مواد اولیه در کشور توجه به بهینه سازی مصرف چوب الزامی است به گونه ای که با بکاربردن و برنامه ریزی روی اولویت بندی شاخص های تعیین شده در این تحقیق می توان علاوه بر کاهش مصرف چوب، مبلمانی سبك و خلاقانه توليد كرد. توجه به راهكارهای ارایه شده و برنامه ريزی براساس اهميت آنها توليد‌كنندگان را به سوی كاهش مصرف چوب هدايت كرده و سبب كاهش هزينه ها در توليد می شود. استفاده از نيروی متخصص در كنار تكنولوژی روز و رعايت استانداردها در جهت كاهش مصرف چوب و استفاده بهينه از آن می تواند اين سرمايه ملی را در حين حفظ و نگهداری، پرورش دهد. به کار بستن نتایج این تحقیق در استان قم با توجه به ظرفیت بالايی که در صنعت مبلمان دارد می تواند قم را به استانی پیشرو در بهینه سازی مصرف چوب در ساخت مبلمان استیل تبدیل کند.

منبع :

moblodecor.com