مبلمان شهری با کاربری تفریحی-رفاهی

مبلمان شهری در کنار سایر مظاهر شهری، لازمۀ شهرسازی مدرن به خصوص در چند دهۀ گذشته است. توجه به این بخش خدماتی در شهرهای مختلف دنیا مسئله ای است که از سوی مدیران شهری همواره مدنظر قرار می گیرد و غفلت از آن مسائل گونا گون و مشکلات فراوانی برای شهروندان به وجود خواهد آورد. مسئولان و دستاندرکاران امور شهری معتقدند که گذشته از مسئلۀ خدمات رسانی، حفظ هویت و زیبایی سیمای شهری نیز از اهمیت فراوانی برخوردار است. این مهم به عهدۀ بخش فراموش شدۀ مبلمان شهری است که گاه یا به فراموشی سپرده می شود یا درجه اهمیت کمتری برای آن قائل شده اند.

شهر مانند یک اثر هنری بزرگ است و هدف غایی مدیران یک شهر ایجاد محیطی خلاق و پرورش دهنده برای مردمی است که در آن زندگی می کنند. در فضای میان ساختمان ها و بناها عناصر مکملی مورد نیاز است که جریان حرکت، سکون، تفریح و اضطراب را در شهر تنظیم کنند و به آن روح ببخشند؛ مجموعه ای که در انگلستان به "مبلمان خیابانی" و در آمریکا به "مبلمان همگانی" یا "مبلمان فضای باز" معروف هستند و رایج ترین ترکیب مفهوم فوق "مبلمان شهری" است که در سراسر دنیا از مباحث اصلی شهرسازی به شمار می آید.

تعریف مبلمان شهری

مبلمان شهری به مجموعۀ وسیعی از وسایل، اشیا، دستگاه ها، نمادها، خرده بناها، فضاها و عناصری گفته می شود که چون در شهر، خیابان و در فضای باز نصب شده اند و استفادۀ عمومی دارند، به این اصطلاح معروف شده اند. وسایل، ابزار و تسهیلاتی مانند پل عابر پیاده، انواع نشیمن، راهبند، صندوق پست، باجۀ تلفن، چراغهای خیابانی، ایستگاه های تاکسی و اتوبوس، تجهیزات ترافیکی، سطلهای زباله، سرویس های بهداشتی، آبنما، نمادها و نشانه ها، تابلوهای راهنما، پیکره های تبلیغاتی و اطلاع رسانی، تجهیزات بازی کودکان و... . در کل می توان عناصر مبلمان شهری را به چهار گروه اصلی تقسیم کرد:

الف: مبلمان خیابانی

ب: مبلمان پارکی و تجهیزات زمین بازی کودکان

ج: مبلمان ترافیکی (تابلوها و تجهیزات راهنمای ترافیک شهری) 

د: سازه های اطلاع رسانی و تبلیغاتی

لزوم توجه به مبلمان شهری

مبلمان شهری در کنار رفع نیازهای مادی گروههای مختلف استفاده کننده از فضاهای شهری، به بعد زیباشناسانۀ آن نیز پرداخته و این زیبایی بیش از هر چیز حاصل هماهنگی، وحدت و تنوع، تکرارشوندگی و انعطاف پذیری عناصر دخیل در طراحی شهری است. امروزه، مشکلات کلانشهرها تنها به ترافیک، گرانی، مسائل زیست محیطی و... محدود نمی شود و انواع ناهنجاری های رفتاری، مشکلات اجتماعی و فشارهای روحی و روانی ناشی از سیمای ناخوشایند بصری نیز شهروندان را درگیر خود کرده است. نمای مناسب شهری ناشی از استفادۀ صحیح از مبلمان شهری در زندگی شهروند امروز می تواند مؤثر باشد. نمادهای شهری می توانند عاملی برای شناخت ویژ گی های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، قومی، تاریخی و حتی خلق و خوی شهروندان باشند.

نقش مبلمان شهری

نقش مبلمان شهری را می توان از زوایای مختلف بررسی کرد:

•  سیمای شهر و نیاز شهروندان
• معلولان، جانبازان و سالمندان
• نمادها و نشانه ها
• آرامش ذهنی و سلامت روانی

  

   

 تأثیر اقلیم، فضای سبز، مصالح، رنگ و ویژگی های هنری در این مجموعه گزارشها سعی شده است تا با بیان نمونه هایی از مبلمان شهری داخل و خارج کشور، نوع استفاده از آنها و تأثیر به جای گذاشته بر محیط زیست و هویت شهری نشان داده شود.

پیشینۀ مبلمان شهری در ایران

در تاریخ نگاری ایران، تاریخچۀ مدونی از مبلمان شهری و تکامل یافتن آن وجود ندارد و هر اطلاعاتی که در دسترس است، به صورت پراکنده از میان مدارک تاریخی کشور به دست آمده است. در حال حاضر، کشورهای توسعه یافته بیش از ایران در این زمینه پیشرفت کرده اند، اما به دلیل اینکه قدمت تمدنهای باستانی در ایران بیش از ا کثر نقاط دنیاست، وجود حالات ابتدایی بعضی از این عناصر مانند انواع آبنماها در زمان هخامنشی، لوحه ای سنگی، تندیسهای سنگی از پادشاهان و... را که نشان دهندۀ قدمت طولانی مبلمان شهری در ایران است، می توان به این تمدن نسبت داد. اولین نشانه های توجه به نمادهای شهری در ایران، شاید به سالهای اولیۀ تشکیل بلدیه (شهرداری) در شهرهای بزرگ کشور بازگردد. در آن دوره گوناگونی و تعداد خودروهای عمومی مثل این زمان نبود، اما مسئولان شهری پس از سالها به این نتیجه رسیدند که برای مثال اتوبوسهای شرکت واحد یک شکل و یک رنگ باشند یا رنگ تاکسیها در تهران نارنجی، در اصفهان آبی و در شیراز سبز باشد. این انتخابها محاسن مختلفی داشت که از جملۀ آنها می توان به تشخیص خودروهای عمومی از خودروهای شخصی اشاره کرد. به هر حال، توجه به مبلمان شهری در دورۀ کنونی، بیش از پیش اهمیت یافته است و بیشتر مواقع آن را نشانه ای از توسعه یافتگی می دانند.

مبلمان شهری با کاربری تفریحی-کاربری

چنانکه اشاره شد مبلمان شهری دارای کاربری های گوناگونی است که از میان آنها می توان به مبلمان با کاربری تفریحی - رفاهی اشاره کرد. این کاربری استراحتگاه، پناهگاه و همچنین تجهیزات بازی کودکان را شامل می شود. ساخت استراحتگاه در تجهیز فضاهای سبز و باز شهری، ابتدایی ترین روش برای ایجاد احساس آرامش و راحتی است. استراحت گاهها، محله ای نشستن مانند نیمکتها، آلاچیق ها، لبه ها، سکوها و... را در بر می گیرد که از عناصر مهم در طراحی مبلمان شهری محسوب می شوند و محیطی را برای توقف، استراحت، گفت و گو و ارتباط اجتماعی فراهم می آورند. طرز قرار گرفتن استراحتگاه ها باید طوری طراحی شود که دسترسی به آنها آسان و راحت باشد، یعنی به تعداد زیاد و در قسمت های مختلف موجود باشد. همچنین بهتر است در روبه روی مناظر زیبا، اما در جایی که در مسیر رفت وآمد افراد قرار نگیرند، واقع شود؛ اما بهترین محل قرار گرفتن نیمکتها در سطح شهر، مراکزی است که رفت و آمد مردم در آنجا بیشتر است. اکثر این نشستنگاه ها اهداف زیبایی شناسی و تزیینی دارند و کمتر به راحتی آنها فکر شده است، اما در طراحی آنها علاوه بر زیبایی و سازگاری با فرهنگ محیطی که در آن قرار می گیرد، باید عناصر آنترپومتریکی و بیومکانیکی را نیز مدنظر قرار داد؛ این عوامل عبارت اند از: ارتفاع نشیمنگاه، عمق نشیمنگاه، پهنای نشیمنگاه، ارتفاع تکیه گاه (پشتی)، زاویۀ تکیه گاه (پشتی)، زاویۀ سطح نشیمنگاه (شیب نشیمنگاه)، تکیه گاه ساعد و فضای پاها. در انتخاب جایی برای نشستن، یک نوع استفادۀ کوتاه معمولا یا بلندمدت مدنظر است. نشستنگاه هایی با هدف استفادۀ بلندمدت، الزامات و تسهیلات خاص خود را می طلبد، مانند مدولاریته، فرم، ارگونومی و قطعات اضافی و برای نشستن طولانی باید از نیمکتهای پشتی دار و دسته دار استفاده کرد.

برای استفادۀ کوتاه مدت می توان ترکیب ساده و متنوع تری در نظر داشت. محله ای نشستن کوتاه مدت ساده تر و چندکاره هستند؛ مثل: نیمکتهای یکپارچه با گلدان و روشنایی و زباله دان یا نیمکت های دیواری و پایۀ کوتاه روی دیوار، نیمکت های چوبی یا فلزی در ایستگاه های اتوبوس و نیز سکوها و پله ها در ورودی موزه ها، سینماها و سالن های کنسرت.

به تعبیر دیگر، نیمکتها و صندلی های خیابانی با استفادۀ کوتاه مدت در گروه بدون پشتی و با استفادۀ بلندمدت در گروه نیمکت های با پشتی قرار می گیرند. دستۀ اول در تکمیل فضاهای معماری عمومیت بیشتری دارند. وسایل بازی کودکان در پارکها و اماکن عمومی یکی دیگر از کاربری های رفاهی مبلمان شهری است. از آنجا که بازی در رشد ذهنی، اجتماعی، عاطفی و شخصیتی کودکان نقش بسزایی دارد، وجود فضاهای بازی در جوامع امروزی ضروری است. امروزه، با توجه به رشد و گسترش جوامع شهری و روی آوردن اکثریت جامعه به منازل آپارتمانی، فضای کافی برای بازی کودکان در خانه وجود ندارد.

به اعتقاد روانشناسان کودک، وسایل بازی باید پاسخگوی نیازها و استعدادهای کودکان باشد و بتواند خلاقیت شان را پرورش دهد. در رنگ آمیزی آنها باید از رنگهای شاد که مناسب روحیۀ کودکان است استفاده کرد. همچنین در طراحی اینگونه فضاها باید به رعایت اصول ایمنی در این تجهیزات، یکنواخت نبودن وسایل بازی، استفاده از مصالح مرغوب و با کیفیت و شرایط محیطی مناسب توجه کرد و در جهت بومی سازی این تجهیزات کوشید.

منبع :

moblodecor.com